नवी दिल्ली:
माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांचे गुरुवारी वयाच्या ९२ व्या वर्षी निधन झाले, त्यांचे अंतिम संस्कार (मनमोहन सिंग अंत्यसंस्कार) शनिवारी पूर्ण राज्य सन्मानाने केले जातील. मनमोहन सिंग यांच्या अंत्यसंस्कारासाठी आणि त्यांच्या स्मारकासाठी योग्य जागा द्यावी, अशी काँग्रेसची इच्छा आहे. याबाबत काँग्रेसचे राष्ट्रीय अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खरगे यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना पत्रही लिहिले होते. माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्या स्मारकासाठी सरकार जागा देणार असल्याचे केंद्रीय गृहमंत्रालयाने शुक्रवारी रात्री स्पष्ट केले, मात्र ही जागा कोठे असेल याचा निर्णय अद्याप झालेला नाही. तथापि, गृह मंत्रालयाने एक निवेदन जारी करून म्हटले आहे की माजी पंतप्रधानांचे अंतिम संस्कार दिल्लीतील निगमबोध घाटावर सकाळी 11.45 वाजता केले जातील.
सरकारची भूमिका आणि काँग्रेसची मागणी
गृह मंत्रालयाचे म्हणणे आहे की यासाठी एक ट्रस्ट तयार केला जाईल आणि त्यानंतर जागा दिली जाईल, परंतु यादरम्यान मनमोहन सिंग यांचे अंतिम संस्कार आणि इतर औपचारिकता पूर्ण होऊ शकतात. मनमोहन सिंग यांच्या स्मारकासाठी जागा ठरवू न शकल्याने काँग्रेस केंद्र सरकारवर हल्लाबोल करत आहे. विरोधी पक्षाने याला माजी पंतप्रधानांच्या अपमानाशी जोडले आहे. खरे तर माजी पंतप्रधानांचे अंत्यसंस्कार अशा ठिकाणी व्हावेत, जिथे त्यांचे स्मारक बांधता येईल, असा काँग्रेसचा आरोप आहे की, माजी पंतप्रधानांच्या अंत्यदर्शनासाठी आणि स्मारकासाठी जागा शोधण्यात सरकारची असमर्थता आहे. भारताच्या पहिल्या शीख पंतप्रधानांच्या मृत्यूचे कारण जाणूनबुजून केलेला अपमान आहे.
काँग्रेसची मागणी काय?
काँग्रेसचे सरचिटणीस जयराश रमेश म्हणाले की, माजी पंतप्रधानांच्या स्मारकासाठी सरकारला जागा का मिळत नाही, हे देशातील जनतेला समजत नाही. अनेक दशकांपासून देशाची सेवा करणारे पंतप्रधान. सिंग यांची अखेरची यात्रा तिथेच व्हावी, अशी काँग्रेसची इच्छा आहे. जिथे त्यांची समाधी बांधण्यात आली होती. यासाठी तो केंद्र सरकारवर हल्लाबोल करत आहे.
माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्या पार्थिवावर निगमबोध घाटावर अंत्यसंस्कार करण्यात येणार आहेत – गृह मंत्रालय.
गृह मंत्रालयाने एका निवेदनात म्हटले आहे की, “सरकारने निर्णय घेतला आहे की माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्यावर 28 डिसेंबर 2024 रोजी सकाळी 11.45 वाजता दिल्लीतील निगमबोध घाटावर राजकीय सन्मानाने अंत्यसंस्कार केले जातील.”
स्मारकाच्या बांधकामाबाबत वाढत्या वादानंतर केंद्र सरकारने माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांचे राष्ट्रीय राजधानीत स्मारक उभारण्याचा निर्णय घेतल्याचे अधिकृत सूत्रांनी सांगितले. मात्र, स्मारक उभारण्यासाठी योग्य जागा शोधण्यासाठी काही दिवस लागतील, असेही सरकारचे म्हणणे आहे.
याआधी काँग्रेसने मुख्यालयात पक्षाच्या कार्यकारिणीची बैठक घेतली. ज्यामध्ये नेत्यांनी डॉ.मनमोहन सिंग यांचे स्मारक आणि स्मारक बांधण्याची मागणी केली.
मनमोहन सिंग यांना त्यांच्या उंचीनुसार योग्य स्थान दिले पाहिजे – मल्लिकार्जुन खरगे
काँग्रेसचे अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खर्गे यांनीही पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना पत्र लिहून माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांचा दर्जा लक्षात घेता त्यांचे अंत्यसंस्कार तिथेच केले जावेत, जिथे स्मारक बांधता येईल, असे म्हटले आहे. त्यासाठी जागा देण्याची विनंती त्यांनी मोदी सरकारला केली. असे केल्याने राजकारणी आणि देशाच्या माजी पंतप्रधानांच्या स्मरणार्थ स्मारके बांधण्याची परंपरा पाळता येईल, असे त्यांनी पत्रात नमूद केले आहे. पत्राच्या शेवटी काँग्रेस अध्यक्षांनी लिहिले की, सरदार मनमोहन सिंग यांच्या उंचीचा विचार करून सरकार त्यांच्या स्मारकासाठी योग्य जागा देईल, अशी त्यांना केवळ आशाच नाही तर आत्मविश्वासही आहे.
आज काँग्रेस अध्यक्ष श्री @खरगे पंतप्रधान आणि गृहमंत्री यांच्याशी फोनवर बोलून आणि पत्र लिहून त्यांनी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या वतीने कळकळीची विनंती केली की, भारताचे सुपुत्र सरदार मनमोहन सिंग यांच्यावर अंत्यसंस्कार करणे आणि त्यांचे स्मारक उभारणे हीच त्यांना खरी श्रद्धांजली ठरेल. . pic.twitter.com/pNxh5txf0b
— काँग्रेस (@INCIndia) 27 डिसेंबर 2024
मनमोहन सिंग यांच्या पार्थिवावर एकता स्थळाजवळील राष्ट्रीय स्मारकात अंत्यसंस्कार होण्याची शक्यता होती. मनमोहन मंत्रिमंडळाच्या निर्णयाने मे 2013 मध्ये राष्ट्रीय स्मारकाची स्थापना करण्यात आली, ज्याचा उपयोग राष्ट्रपती, माजी राष्ट्रपती, पंतप्रधान, माजी पंतप्रधान आणि इतर मान्यवरांच्या अंत्यसंस्कारासाठी केला जातो.
मी पंतप्रधान श्री @narendramodi मी सर्व राजकीय पक्षांना आवाहन करतो की आदरणीय डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या अंत्यसंस्कारासाठी आणि स्मारकासाठी एक विशेष जागा द्यावी आणि एक अविस्मरणीय स्मारक बांधावे जेणेकरुन येणाऱ्या तरुण पिढीला त्यांच्या व्यक्तिमत्वाची माहिती व्हावी आणि त्यांच्यापासून प्रेरणा घेता येईल.
डॉ.मनमोहन…
— अशोक गेहलोत (@ashokgehlot51) 27 डिसेंबर 2024
भारताच्या पहिल्या शीख पंतप्रधानांचा अपमान झाला – काँग्रेस
मात्र, सरकारने ही मागणी फेटाळल्यानंतर विरोधकांचे हल्ले आणखी तीव्र झाले. माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्या अंत्यसंस्कार आणि स्मारकासाठी जागा शोधण्यात सरकारचे अपयश हा भारताच्या पहिल्या शीख पंतप्रधानांचा जाणीवपूर्वक केलेला अपमान असल्याचा आरोप काँग्रेसने केला आहे.
पक्षाचे सरचिटणीस जयराम रमेश यांना केले जाऊ शकते. भारत सरकारला त्यांच्या अंत्यसंस्कारासाठी आणि स्मारकासाठी जागा का मिळू शकली नाही, जे त्यांच्या जागतिक उंची, उल्लेखनीय कामगिरीची नोंद आणि दशकांहून अधिक काळ देशासाठी केलेल्या अनुकरणीय सेवेशी सुसंगत आहे हे आपल्या देशातील लोकांना समजू शकत नाही.
आज सकाळी काँग्रेस अध्यक्षांनी पंतप्रधानांना पत्र लिहून माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांचे अंत्यसंस्कार त्यांच्या वारशाचा सन्मान करण्यासाठी स्मारक बांधले जाऊ शकते अशा ठिकाणी करावे असे सुचवले होते.
आपल्या देशातील लोक केवळ अक्षम आहेत…
— जयराम रमेश (@जयराम_रमेश) 27 डिसेंबर 2024
काँग्रेसचे खासदार मनीष तिवारी म्हणाले की, माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्यावर निगमबोध घाटावर होणारा अंत्यसंस्कार अत्यंत दुर्दैवी आहे. इतर माजी पंतप्रधानांवर जेथे अंत्यसंस्कार करण्यात आले आहेत तेथे त्यांचे अंत्यसंस्कार करण्यात यावेत. आपल्या पांडित्य, ज्ञान आणि दूरदृष्टीसाठी जगभर आदरणीय असलेल्या पंजाबच्या या महान सुपुत्राला त्याच्या दहा वर्षांच्या भारताच्या नेतृत्वाला शोभेल असा अंतिम निरोप द्यायला हवा. किमान त्यांच्या स्मृतीचा सन्मान करण्यासाठी एवढे तरी करायला हवे.
माजी पंतप्रधान डॉ.मनमोहन सिंग यांच्या पार्थिवावर निगमबोध घाटावर अंत्यसंस्कार होणार हे सार्वजनिक ठिकाणी जे दिसत आहे ते बरोबर असेल तर.
हे अत्यंत दुर्दैवी आहे.
दिवंगत डॉ.मनमोहन सिंग यांच्या कुटुंबीयांना तशी इच्छा असेल तर ती वेगळी गोष्ट आहे अन्यथा त्यांनी…
— मनीष तिवारी (@ManishTawari) 27 डिसेंबर 2024
समाजवादी पक्षाचे अध्यक्ष अखिलेश यादव यांनीही काँग्रेसच्या मागणीला पाठिंबा दिला. देशाच्या माजी पंतप्रधानांच्या समाधीच्या संदर्भात आदराची परंपरा पाळली पाहिजे, असे ते म्हणाले. या मुद्द्यावर कोणतेही राजकारण करण्याची गरज नाही आणि नसावी. डॉ. मनमोहन सिंग यांची समाधी राजघाटावरच बांधावी. भाजपने आपल्या संकुचित विचारसरणीचे अनुचित उदाहरण मांडू नये. भाजपच्या नकारात्मक वृत्तीसाठी इतिहास कधीही माफ करणार नाही.
देशाच्या माजी पंतप्रधानांच्या समाधीच्या संदर्भात आदराची परंपरा पाळली पाहिजे. या मुद्द्यावर कोणतेही राजकारण करण्याची गरज नाही आणि नसावी. मनमोहन सिंग यांची समाधी राजघाटावरच बांधावी, असे डॉ.
भाजपने आपल्या संकुचित विचारसरणीचे अनुचित उदाहरण मांडू नये. इतिहासाने भाजपला…
— अखिलेश यादव (@yadavakhilesh) 27 डिसेंबर 2024
त्याचवेळी शिरोमणी अकाली दलाचे नेते सुखबीर सिंग बादल यांनीही केंद्र सरकार स्मारकासाठी जागा ठरवत नसल्याची टीका केली आहे. बादल यांनी वरील एका पोस्टमध्ये लिहिले आहे की, जिथे त्यांनी देशासाठी दिलेले अतुलनीय योगदान लक्षात ठेवण्यासाठी एक योग्य आणि ऐतिहासिक स्मारक बांधले जाऊ शकते.”
बादल म्हणाले की, पंतप्रधानपदापर्यंत पोहोचलेल्या शीख समुदायातील एकमेव सदस्य असलेल्या महान नेत्याबद्दल सरकार इतका अनादर का दाखवत आहे, हे समजत नाही. डॉ. मनमोहन सिंग यांच्यासारख्या जागतिक दर्जाच्या नेत्याचा एवढा अनादर भाजप सरकार करेल यावर विश्वास बसत नसल्याचे ते म्हणाले. सरकारचा हा निषेधार्ह निर्णय बदलण्यासाठी वैयक्तिक हस्तक्षेप करण्याची विनंती त्यांनी केली.
धक्कादायक आणि अविश्वसनीय! हे अत्यंत निंदनीय आहे की केंद्र सरकारने डॉ. मनमोहन सिंग जी यांच्या कुटुंबीयांनी अत्यंत प्रतिष्ठित नेत्याचे अंत्यसंस्कार आणि अंत्यसंस्कार करण्यासाठी योग्य आणि ऐतिहासिक स्मारक बांधले जाण्याची विनंती नाकारली आहे. pic.twitter.com/5ejdKV7XJD
— सुखबीर सिंग बादल (@officeofssbadal) 27 डिसेंबर 2024
काँग्रेस नेते सचिन पायलट म्हणाले की, माजी पंतप्रधान स्व. डॉ. मनमोहन सिंग यांचे संपूर्ण आयुष्य राष्ट्राच्या नावासाठी समर्पित होते. त्यांनी घेतलेल्या निर्णयांचा आणि लोककल्याणकारी योजनांचा देशवासीयांना फायदा तर झालाच शिवाय जगाच्या पटलावर सशक्त भारताचे नवे चित्रही त्यांनी मांडले. अशा महान व्यक्तिमत्वाचे अंत्यसंस्कार त्यांच्या स्मरणार्थ स्मारक उभारता येईल अशा ठिकाणी व्हावे. हीच त्यांच्या स्मृतींना खरी श्रद्धांजली ठरेल.
माजी पंतप्रधान स्व. डॉ. मनमोहन सिंग यांचे संपूर्ण आयुष्य राष्ट्राच्या नावासाठी समर्पित होते. त्यांनी घेतलेल्या निर्णयांचा आणि लोककल्याणकारी योजनांचा देशवासीयांना फायदा तर झालाच शिवाय जगाच्या पटलावर सशक्त भारताचे नवे चित्रही त्यांनी मांडले.
अशा या महान व्यक्तिमत्वाचा अंत्यसंस्कार… https://t.co/vF7luKzaQ6
— सचिन पायलट (@SachinPilot) 27 डिसेंबर 2024
काँग्रेस नेत्या अलका लांबा यांनीही केंद्र सरकारच्या या निर्णयाचा निषेध केला. ट्विट करून पंतप्रधानांवर निशाणा साधत ते म्हणाले की, तुमच्या सरकारचा हा निर्णय अत्यंत दुर्दैवी आहे. डॉ. मनमोहन सिंग यांचे अंत्यसंस्कार आणि स्मृतीविधी कोणत्याही वादविवाद न करता आदराने व्हायला हवे होते. भारतमातेचे सुपुत्र सरदार मनमोहन सिंग यांच्या निधनानंतर त्यांच्याकडून कोणता बदला घेतला जात आहे?
2013 मध्ये मान्यवरांसाठी ‘राष्ट्रीय स्मारक’ बांधण्यास मान्यता देण्यात आली.
2013 मध्ये पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्या नेतृत्वाखाली केंद्रीय मंत्रिमंडळाने राष्ट्रपती, उप-राष्ट्रपती यांसारख्या दिवंगत राष्ट्रीय नेत्यांच्या स्मरणार्थ राजधानी दिल्लीतील एकता स्थळाजवळील समाधी संकुलासाठी ‘राष्ट्रीय स्मारक’ बांधण्यास मंजुरी दिली होती. राष्ट्रपती, पंतप्रधान, माजी राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, माजी पंतप्रधान आणि मंत्रिमंडळाने ठरवलेल्या मान्यवरांच्या अंत्यसंस्कारासाठी जागा निश्चित केली जाऊ शकते.
माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी विविध पदे भूषवताना देशाच्या आर्थिक धोरणावर खोलवर छाप सोडली. रिझव्र्ह बँकेचे गव्हर्नर, भारत सरकारचे आर्थिक सल्लागार आणि इतर संस्थांमध्ये विविध पदे भूषवताना त्यांनी अतिशय प्रशंसनीय कार्य केले. जगभरातील नेत्यांनी त्यांचा आदर आणि सन्मान केला. 2008 मधील जागतिक आर्थिक मंदीपासूनही त्यांनी भारताला बऱ्याच प्रमाणात सुरक्षित ठेवले.
मनमोहन सिंग यांनी अर्थमंत्री असताना देशाची आर्थिक संकटातून सुटका केली.
नव्वदच्या दशकात देश गंभीर आर्थिक संकटात असताना मनमोहन सिंग यांनी अर्थमंत्री असताना त्यातून सुटका करून देशाला आर्थिक सुबत्ता आणि स्थैर्य मिळवून दिले. त्यांनी अर्थव्यवस्थेचा जो भक्कम पाया घातला त्याचा फायदा देशाला मिळत आहे. त्याचा अनुभव, त्याची नम्रता, त्याचे योगदान त्याला जागतिक नेता बनवते.
अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा यांनी त्यांच्या कार्यकाळात एकदा भाषणात म्हटले होते की, भारताचे पंतप्रधान मनमोहन सिंग बोलतात तेव्हा सारे जग ऐकते.
माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनीही या वर्षी संसदीय राजकारणाचा निरोप घेतला होता. प्रदीर्घ काळ राज्यसभेचे खासदार असलेले डॉ. मनमोहन सिंग यांचा कार्यकाळ ३ एप्रिल २०२४ रोजी संपला. त्यानंतर हा प्रवास न करण्याचा निर्णय घेत त्यांनी संसदीय राजकारणाचा कायमचा निरोप घेतला. दोन वेळा देशाचे पंतप्रधान राहिलेले मनमोहन सिंग यांची खासदार म्हणून ही शेवटची खेळी होती.
मनमोहन सिंग हे भारतीय अर्थव्यवस्थेतील नवीन आर्थिक आणि प्रशासकीय सुधारणांचे जनक होते.
माजी पंतप्रधान हे देशातील निवडक नेत्यांपैकी एक होते जे दीर्घकाळ राज्यसभेचे खासदार होते. जवळपास 33 वर्षे ते राज्यसभेचे खासदार होते. त्यांनी भारतीय अर्थव्यवस्थेत नवीन आर्थिक आणि प्रशासकीय सुधारणा आणल्या. 1991 मध्ये ते पहिल्यांदा राज्यसभेचे सदस्य झाले. त्याच वर्षी, 1991 ते 1996 पर्यंत तत्कालीन नरसिंह राव सरकारमध्ये ते अर्थमंत्री होते आणि त्यानंतर 2004 ते 2014 पर्यंत पंतप्रधान होते. त्यांच्या निधनाने देशातील परिवर्तनवादी नेतृत्वाच्या युगाचा अंत झाला आहे.
